Μαθήματα βίας από το νηπιαγωγείο

Της ΚΑΤΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ

Κλοπές, ξυλοδαρμοί, κακοποιήσεις. Συμπλοκές και απειλές για μαχαιρώματα από μαθητές δημοτικών και γυμνασίων, που συσπειρώνονται σε συμμορίες και δρουν σε τάξεις και προαύλια, διογκώνοντας το πρόβλημα της βίας στα σχολεία.

Γονείς που αδιαφορούν ή προβληματίζονται, αλλά δεν ζητούν βοήθεια. Εκπαιδευτικοί που στέκονται αμήχανοι, αδυνατώντας ν' αντιδράσουν. Το φαινόμενο της βίας «εξ απαλών ονύχων», ακόμα και από παιδάκια νηπιαγωγείου, δεν είναι νέο φαινόμενο. Οι οργανωμένες ομαδικές και συστηματικές εκφράσεις της, όμως, είναι.
Το φαινόμενο της διογκούμενης ομαδικής ενδοσχολικής βίας και η διαχείρισή του από τους εκπαιδευτικούς και τον σχολικό περίγυρο είναι το αντικείμενο της έρευνας που πραγματοποίησε η Εθνική Επιτροπή Μελέτης των Ομάδων Ενδοσχολικής Βίας (ΕΕΜΟΕΒ), υπό τη διεύθυνση της Αλίκης Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου. Η συγκεκριμένη έρευνα με τίτλο «Ομαδική βία και επιθετικότητα στα σχολεία» έχει εστιάσει στα φαινόμενα ομαδικής βίας στο χώρο του σχολείου και στην καταγραφή της γνώμης των εκπαιδευτικών. Πραγματοποιήθηκε κατά τα σχολικά έτη 2006-2007 και 2007-2008, με ερωτηματολόγια (38 ερωτήσεις) που εστάλησαν σε σχολεία και τοπικές ενώσεις εκπαιδευτικών Β/βάθμιας εκπαίδευσης.
Αρχικά ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να επισημανθούν περιπτώσεις επιθετικής συμπεριφοράς προς αδύνατους, «δυσπροσάρμοστους», αλλοδαπούς ή «διαφορετικούς» μαθητές. Μια μερίδα εκπαιδευτικών (61,9%) απάντησε πως είναι λίγες οι περιπτώσεις αυτές, ενώ μόνο το 4,6% ανέφερε πως έχουν σημειωθεί πολλές περιπτώσεις. Ενας στους τρεις ερωτώμενους, εντούτοις, απάντησε πως συμβαίνουν με μεγάλη συχνότητα έντονοι διαπληκτισμοί στο σχολείο μεταξύ των παιδιών και, όταν γίνεται αυτό, παρατηρείται πως συχνότερα ανταλλάσσονται βρισιές ή χτυπήματα, ενώ σπανιότερα «βγαίνουν» μαχαίρια. Στην ερώτηση που αφορά την ομαδοποίηση των μαθητών στο σχολείο, παρατηρείται ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό (81,2%) απαντά πως «τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες». Αρνητικά απαντά μόνο ένα 15,2%. Σε ποσοστό 32% οι καθηγητές πιστεύουν πως στις ομάδες αυτές υπάρχει κάποιος που δρα ως «αρχηγός», ενώ το 36% απαντά πως «δεν γνωρίζει».
Στο «προφίλ» του μαθητή που υφίσταται κακοποίηση, λεκτική ή σωματική, περιλαμβάνεται η αδύναμη προσωπικότητα, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η έλλειψη θάρρους, το ότι είναι άτομο συνεσταλμένο, απομονωμένο, χαμηλών τόνων, ευαίσθητο ή μοναχικό.
Σε ό,τι αφορά τους λόγους για τους οποίους, κατά τη γνώμη των καθηγητών, τα παιδιά τσακώνονται, αναφέρεται πως οι αιτίες πρέπει να αναζητηθούν στην ανωριμότητα των παιδιών, την εφηβική έξαρση, την προσέλκυση της προσοχής. Οι πιο συχνοί λόγοι τσακωμού είναι οι διαφορές στα παιχνίδια και τις αθλητικές δραστηριότητες, η αίσθηση αδικίας, οι προσβολές.
Η στάση των γονέων
Ελάχιστοι έως λίγοι γονείς απευθύνονται στους εκπαιδευτικούς για να συζητήσουν τα προβλήματα των παιδιών τους στο σχολείο. Αντίστοιχα, πολύ μεγάλο είναι το ποσοστό των παιδιών που αποφεύγουν να μιλήσουν στον καθηγητή τους για κάποιο ζήτημα. Συγκεκριμένα, το 61,9% των ερωτηθέντων απαντά πως λίγα παιδιά ζητούν βοήθεια, ενώ ένα 12,7% ισχυρίζεται πως κανένα παιδί δεν έχει ζητήσει ποτέ την αρωγή τους.
Οι αντιδράσεις των οικογενειών παιδιών που έχουν εμπλακεί σε κάποιον διαπληκτισμό κυμαίνονται από την απόγνωση και τον προβληματισμό μέχρι τη διαμαρτυρία και την επιθετική στάση απέναντι στους εκπαιδευτικούς. Πολύ λίγοι καθηγητές απαντούν πως η οικογένεια «αιφνιδιάζεται ή/και ζητά βοήθεια από ειδικούς». *

Εικόνες σκληρότητας που κατέγραψαν εκπαιδευτικοί

Περιστατικό 1:
«Ενας μαθητής ράγισε το χέρι ενός άλλου μαθητή στη διάρκεια ενός παιχνιδιού (ποδόσφαιρο). Αρπαξε βίαια την μπάλα και του πάτησε το χέρι. Το σχολείο ενημέρωσε τους γονείς και των δύο μαθητών. Οι γονείς του θύματος ήταν εκνευρισμένοι, του δράστη στενοχωρημένοι με το συμβάν, αλλά δικαιολόγησαν το γιο τους. Δεν ενεπλάκησαν άλλοι μαθητές».
Περιστατικό 2:
«Στο διάλειμμα τρεις μαθητές (δύο αγόρια και ένα κορίτσι) έσπρωξαν επίτηδες έναν μαθητή, ο οποίος πέφτει συχνά θύμα λεκτικής βίας. Τον ακινητοποίησαν, του πέταξαν τα γυαλιά και το κορίτσι-αρχηγός τα πάτησε. Ο πατέρας του θύματος ήρθε στο σχολείο να φέρει άλλο ένα ζευγάρι γυαλιά. Δεν παραπονέθηκε, αφού έχει συνηθίσει να συμβαίνουν τέτοια στο παιδί».
Περιστατικό 3:
«Ενας μαθητής στο διάλειμμα, πριν προλάβει ο εφημερεύων καθηγητής να μεταβεί στον χώρο εφημερίας, εμπόδιζε μια συμμαθήτριά του να βγει από την αίθουσα. Η "εγκλωβισμένη" μαθήτρια δεν άντεξε την πίεση και έβαλε τα κλάματα. Πολλές φορές στο παρελθόν ο συγκεκριμένος μαθητής πείραζε τη συμμαθήτριά του με σεξουαλικά υπονοούμενα, με αποτέλεσμα αυτή να ξεσπάει σε κλάματα και να βρίσκεται σε παρατεταμένη -αν όχι μόνιμη- κατάσταση άγχους. Κατά τη διάρκεια του περιστατικού βρίσκονταν στην αίθουσα άλλοι δύο συμμαθητές τους. Ο ένας δραστηριοποιήθηκε για να βοηθήσει τη συμμαθήτριά του, αλλά ο άλλος βιντεοσκοπούσε το γεγονός με το κινητό του χωρίς να παρεμβαίνει (...)».ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ