Ο παιδικός φόβος για το σκοτάδι

Οι φόβοι που σχετίζονται με την ώρα της προετοιμασίας του ύπνου είναι πολύ σύνηθες φαινόμενο για τα παιδιά της προσχολικής αλλά και της σχολικής ηλικίας. 

Ο τυπικός φόβος που εκφράζεται την ώρα του ύπνου είναι ο φόβος για το σκοτάδι.

Πού οφείλεται ο φόβος για το σκοτάδι;

Αυτή η αντίδραση θεωρείται φυσιολογική για τα παιδιά της ηλικίας αυτής και είναι μέρος της εξελικτικής του ανάπτυξης. Ο φόβος για το σκοτάδι αναπτύσσεται όταν το παίδι αρχίζει να αντιλαμβάνεται την αίσθηση του κινδύνου, την πιθανότητα οτι στον κόσμο που τα περιβάλλει μπορεί να τους συμβεί κάτι δυσάρεστο ή να τα βλάψουν. Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας δυσκολεύονται να καταλάβουν την έννοια του πραγματικού κινδύνου (cause and effect) και συχνά τον μπερδεύουν με την έντονη φαντασία τους. Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και το γνωσιακό τους επίπεδο αναπτύσσονται συχνά μή ρεαλιστικοί φόβοι για το σκοτάδι, όπως για παράδειγμα μπορεί να φοβούνται οτι κάποιο ζώο, φάντασμα ή τερατόμορφο πλάσμα θα τα βλάψει την νύχτα.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να αντιμετωπίσουν τον φόβο για το σκοτάδι;

Πολλά παιδιά, ιδίως της προσχολικής ηλικίας, που φοβούνται το σκοτάδι ζητάνε να έχουν το βράδυ ένα φως αναμμένο στο δωμάτιο τους. Αυτός ο τρόπος έχει βρεθεί ερευνητικά οτι τους ανακουφίζει από τον φόβο τους και την αίσθηση κινδύνου που μπορεί να νιώθουν. Είναι μία συμπεριφορά αντιμετώπισης που δεν επηρεάζει αρνητικά την υγεία τους ή την ψυχοκοινωνική τους εξέλιξη. Πολλά παιδιά συνεχίζουν να θέλουν ένα φως ανοιχτό μέχρι και τα πρώτα σχολικά τους χρόνια. Ο φόβος για το σκοτάδι είναι απο τους παιδικούς φόβους που υποχωρούν σχετικά αργά σε ηλικιακό επίπεδο. Είναι σημαντικό να μην πιεστεί το παιδί στη διαδικασία να αφαιρέσει τη συνήθεια του να κρατάει το φώς ανοιχτό, η αλλαγή πρέπει να γίνει σταδιακά δίνοντας πληροφόρηση στο παιδί για τους φόβους και την αντιμετώπιση τους. Το ανοιχτό φως είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης της φοβίας του σκοταδιού αλλά δεν είναι απο μόνος τους επαρκής.

Οι γονείς πρέπει συμπληρωματικά με το τι αφήνουν το φως ανοιχτό να βοηθήσουν και μ’ άλλους τρόπους το παιδί τους να κατανοήσει τι φοβάται, να το βοηθήσουν να ξεχωρίσει τους πραγματικούς κινδύνους απο τους φανταστικούς και να του ενισχύσουν τον έλεγχο που έχει απέναντι στον φόβο του.

Τρόποι αντιμετώπισης της φοβίας για το σκοτάδι:

1) Ακούστε προσεχτικά τους φόβους που κρύβει το παιδί σας για το σκοτάδι και μην το αποπαίρνετε.
2) Μην το μαλώνετε, προσφέρετε επιχειρήματα για το γιατί δεν πρέπει να φοβάται το σκοτάδι προσαρμοσμένα στο γνωσιακό επίπεδο του παιδιού και όχι στην λογική και την νοημοσύνη ενός ενήλικα.
3) Επιβεβαιώστε το οτι είσαστε κοντά του και η οικογένεια του θα του προσφέρει ασφάλεια και προστασία οτι και αν συμβεί.
4) Εφαρμόστε ένα σταθερό ωράριο για τον ύπνο και συνδυάστε πριν ξαπλώσει κάποιες δραστηριότητες που αρέσουν στο παιδί σας και του προσφέρουν χαλάρωση (π.χ ένα μπάνιο, ένα παραμύθι κλπ)
5) Δώστε του την ώρα του ύπνου κάποιο αγαπημένο του παιχνίδι ή κάποιο αντικείμενο που έχετε παρατηρήσει οτι το έχει συνδυάσει με συναισθήματα ασφάλεια και οικειότητας.
6) Μείνετε λίγο μάζι του στο κρεβάτι μέχρι να το πάρει ο ύπνος αν χρειαστεί κάποιες φορές αλλά ΜΗΝ το αφήνετε να σηκώνετε από το κρεβάτι για να αποφύγει τον φόβο του. Έτσι του ενισχύετε τον φόβο του και είναι σαν να επιβεβαιώνεται οτι όντως κάτι πρέπει να φοβάται.
7) Αποφύγετε να υποχωρείτε συνεχώς στις επιθυμίες του την ώρα του ύπνου για να μην μάθει να συνδυάζει τον φόβο που έχει για το σκοτάδι σαν ένα μέσο να κερδίζει την εύνοιά σας και να του κάνετε όλες τις επιθυμίες του π.χ να μην θέλει να πάει στο κρεβάτι επειδή θέλει να δει τηλεόραση και όχι επειδή φοβάται.